Style odpowiedzi w danych samoopisowych: konsekwencje, sposoby zapobiegania, źródła.

Dane samoopisowe są obecnie powszechnie zbierane na całym świecie w różnego rodzaju projektach, tak naukowych, jak i innych. Ważne decyzje badawcze, polityczne czy biznesowe są podejmowane w oparciu o dostarczone w ten sposób wyniki. Jednakże, założenie, że osoby badane używają i interpretują kategorie odpowiedzi w ten sam sposób i podają niezniekształcone, szczere odpowiedzi nie zawsze jest spełnione. Jednym z powodów niespełnienia tego założenia są style odpowiedzi, definiowane jako „wybieranie opcji odpowiedzi w oderwaniu od treści pozycji kwestionariusza” (Wetzel, Böhnke & Brown, 2016, https://kar.kent.ac.uk/49093/), będące jednym z tak zwanych efektów respondenckich (response biases), którym to mianem określa się „systematyczną tendencję do odpowiadania na szereg pozycji kwestionariusza na podstawie innej, niż ich treść” (Paulhus, 1991, doi: 10.1016/B978-0-12-590241-0.50006-X).

Pomimo wciąż nowych wyników badań, konsekwencje, sposoby zapobiegania czy źródła stylów odpowiedzi wciąż pozostają nie do końca rozpoznane przez naukę. Badacze wciąż nie wiedzą jakie konsekwencje dla jakości danych ma obecność stylów odpowiedzi, ani jakie metody są najlepsze by zidentyfikować i kontrolować ich wpływ w czasie analizy wyników. Nie wiadomo również, jakie są powody występowania stylów odpowiedzi, ani jakie są najważniejsze zmienne związane z ich pojawieniem się.

Nasz projekt stawia sobie za cel odpowiedzenie na te i podobne pytania. W tym celu przeprowadzamy badania symulacyjne, analizujemy duże zbiory danych zastanych z badań międzynarodowych, a także używamy nowych metod analitycznych, takich jak np. narzędzia uczenia maszynowego. Planujemy również serię badań eksperymentalnych, których celem będzie poszerzenie wiedzy na temat związków stylów odpowiedzi z osobowością, motywacją i zdolnościami poznawczymi. W ten sposób odpowiadamy również na wezwanie do większej liczby badań porównawczych, walidacyjnych i eksperymentalnych, o potrzebie których mówi się w środowisku badaczy efektów respondenckich.

Projekt rozpoczął się w październiku 2020 i potrwa do końca roku 2023. Finansowany jest przez grant badawczy Narodowego Centrum Nauki (NCN/Opus/17/HS6/00937).